រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងម្ចាស់ជំនួយត្រូវតែចាត់វិធានការណ៍ការពារការកើនឡើងនៃអំពើហិង្សា
ចេញផ្សាយ ថ្ងៃទី២៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៣; ក្រុមសង្គមស៊ីវិល
ការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង អំពីការប្រើកម្លាំងដ៍ហួសប្រមាណជាថ្មីម្តងទៀតពីអាជ្ញាធរកម្ពុជា ដើម្បីរារាំង និងកម្រិតការអនុវត្តសិទ្ធិក្នុងការជួបជុំដោយអហិង្សា និងសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលមានរាយនាមដូចខាងក្រោម សូមអំពាវនាវ ដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងបរទេស សូមឲ្យចាត់វិធានការជាបន្ទាន់ ដើម្បីការពារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សពីភាពដុនដាបបន្តទៅទៀត។
កាលពីថ្ងៃម្សិលមិញ ថ្ងៃទី២៣ កញ្ញា ឆ្នាំ២០១៣ ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ទ្រង់បានកោះប្រជុំ អង្គសភាជាតិដំបូងនៃនីតិកាលទី៥ នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ទោះបីជាមានការធ្វើពហិកាដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលជាគណបក្សដ៍ធំមួយ និងញត្តិជាច្រើនពីប្រជាពលរដ្ឋ ហើយនិងការតវ៉ាអំពាវនាវទូលសុំព្រះមហាក្សត្រ ទ្រង់ពន្យាពេលនៃការបើកប្រជុំអង្គសភាក៏ដោយ។ អ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតដោយឯករាជ្យ និង អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន បានបង្ហាញអំពីភាពអយុត្តិធម៌ដែលកើតមានជាលក្ខណៈប្រព័ន្ធ និងភាពមិនប្រក្រតីជាច្រើនជុំវិញការបោះឆ្នោតជាតិ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣ ដែលជំរុញឲ្យមានលទ្ធផលជាផ្លូវការ ក្នុងផ្តល់ជ័យជំនៈតិចតួចដល់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលជាគណបក្សកាន់អំណាចដ៏យូរ ហើយលទ្ធផលនេះត្រូវបានបដិសេធដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
ចន្លោះថ្ងៃទី០៧ ដល់ថ្ងៃទី១៧ ខែកញ្ញា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានធ្វើមហាបាតុកម្មដោយអហិង្សាដ៍ធំមួយនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ពាក់ព័ន្ធនឹងលទ្ធផលបោះឆ្នោត។ ក៏ប៉ុន្តែ អាជ្ញាធរបានដាក់ពង្រាយនូវរបាំងខ្សែលួសយ៉ាងមុតស្រួចជាច្រើនបិទផ្លូវ និងកងកម្លាំងសន្តិសុខយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដែលបានកម្រិតនូវលទ្ធភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញក្នុងការដើរហើរជុំវិញទីក្រុង និងជំរុញឲ្យកើតឡើងនូវអំពើហិង្សា ដែលបានប៉ះទង្គិចគ្នា នៅពេលល្ងាចថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៣។ នៅយប់នោះ កងកម្លាំងសន្តិសុខបានបាញ់រះ បណ្តាលឲ្យមនុស្សម្នាក់ស្លាប់ និងមនុស្សមួយចំនួនទៀតទទួលរងរបួស។
ការបិទផ្លូវ និងកងកម្លាំងសន្តិសុខ ត្រូវបានពង្រាយមុនពេលបើកអង្គប្រជុំសភាកាលពីថ្ងៃម្សិលមិញ និង កងកម្លាំងដែលសេសសល់ បានដាក់នៅទីតាំងផ្សេងៗទៀតជាច្រើន នេះជាការការពារប្រជាពលរដ្ឋមិនឲ្យទៅជិតរដ្ឋសភា និង ធ្វើឲ្យកំហឹងចេះតែកើនឡើងដែលជាការប្រឈមមុខដោយអហិង្សារវាងកងកម្លាំងសន្តិសុខ និងប្រជាពលរដ្ឋបានត្អូញត្អែរអំពីការបិទផ្លូវ។
លើសពីនេះទៅទៀត ព្រឹត្តិការណ៍ចំនួនពីរ ដែលកើតឡើងនៅប៉ុន្មានថ្ងៃមុនេះ គឺអាជ្ញាធរបានបញ្ជាឲ្យបំបែក ការជួបជុំដើម្បីសន្តិភាព នៅវត្តភ្នំនៅកណ្តាលរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីទាមទារនូវអ្វីដែលអ្នកចូលរួមបានបរិយាយ គឺភាពយុត្តិធម៌នៃការបោះឆ្នោត។ សកម្មភាពទាំងនេះ បានបង្ហាញនូវការមិនយកចិត្តទុកដាក់ជាញឹកញយលើសិទ្ធិសេរីភាពនៃការជួបជុំដោយអហិង្សា និង ធ្វើឲ្យមហាជនកាន់តែមិនពេញចិត្ត។
នៅព្រឹត្តិការណ៍ទីមួយ គឺនៅយប់ថ្ងៃទី២០ ខែ កញ្ញា កងកម្លាំងសន្តិសុខជាច្រើនរយនាក់ ដែលជាអាទិភាពនៃផ្នែកមួយនៃកងកម្លាំងនគរបាល បានបំបែកការជួបជុំដោយអហិង្សាដែលដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្តិ ធម្មិកោ មន្ត្រីមកពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលបានធ្វើកូដកម្មអត់ព្រះស្ងោយ នៅវត្តភ្នំ ជាកន្លែងដែលព្រះអង្គត្រូវបានរួមព្រះដំណើរដោយព្រះសង្ឃជាច្រើនអង្គ និងអ្នកគាំទ្រជាច្រើននាក់ទៀត។
នៅព្រឹត្តិការណ៍ទីពីរ និងជាព្រឹត្តិការណ៍ដែលកើតមានអំពើហិង្សា នៅយប់ថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា “កងកម្លាំងចំរុះ” ដែលរួមមាននគរបាល និងកងរាជអាវុធហត្ថដែលមានអាវុធ ហើយនិងអាជ្ញាធរស្លៀកពាក់ស៊ីវិលដែលប្រដាប់ដោយដំបងឆក់ និងជំពាមកៅស៊ូ បានធ្វើការបំបែកយ៉ាងហិង្សានូវការប្រមូលផ្តុំដោយអហិង្សានៅវត្តភ្នំ ដែលការប្រមូលផ្តុំបានធ្វើឡើងដោយប្រជាពលរដ្ឋដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីការបណ្តេញចេញពីគេហដ្ឋានរបស់អ្នកទាំងនោះពីតំបន់បឹងកក់ ២ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ អ្នកចូលរួមកំពុងទាមទារជាថ្មីម្តងទៀតឲ្យមានភាពយុត្តិធម៌សម្រាប់ការបោះឆ្នោត និងអំពាវនាវសុំឲ្យមានការដោះលែងសកម្មជនការពារសិទិ្ធដីធ្លីដែលត្រូវបានជាប់ពន្ធនាគារ ដូចជាអ្នកស្រី យ៉ោម បុប្ផា។ អ្នកចូលរួមប្រមូលផ្តុំរួមមានស្ត្រី និងកុមារ ហើយការប្រមូលផ្តុំរបស់អ្នកទាំងនោះ ក៏ត្រូវបានឃ្លាំមើលដោយអ្នកសង្កេតការណ៍សិទិ្ធមនុស្សជាច្រើននាក់ផងដែរ។
ចាប់ពីម៉ោងប្រហែល ១០:៣០ នាទី យប់ កងកម្លាំងសន្តិសុខជាច្រើននាក់ ជាមួយនឹងអាជ្ញាធរស្លៀកពាក់ស៊ីវិល បានចុះប្រតិបត្តិការទៅលើក្រុមបាតុករមួយក្រុម ប្រហែល ២០នាក់ និងក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកទាំងនោះ ដោយប្រើប្រាស់នូវដំបងឆក់ ជំពាមកៅស៊ូ និងដំបងដើម្បីបង្ក្រាប។ អ្នកឃ្លាំមើលការរំលោភសិទិ្ធមនុស្សជាតិ និងអន្តរជាតិ ហើយនិងអ្នកកាសែត នៅកន្លែងកើតហេតុ ក៏ក្លាយជាមុខសញ្ញាក្នុងការបង្ក្រាបផងដែរ លើសពីនេះក្នុងចំនោមអ្នកទាំងនោះ មានម្នាក់ត្រូវបានគម្រាមជាមុន ដោយមន្ត្រីកងកម្លាំង នៅមុនពេលអំពើហិង្សាត្រូវបានចាប់ផ្តើមឡើងថា លុះត្រាតែអ្នកចាកចេញពីទីនោះឲ្យបានឆាប់ បើមិនដូច្នោះទេអ្នកនឹងអាចត្រូវបានសម្លាប់នៅពេលសកម្មភាពហិង្សាកើតឡើង។ យោងតាមសាក្សីមួយចំនួន ដំបូងកងកម្លាំងសន្តិសុខកំពុងឈរ លុះដល់ពេលដែលអំពើហិង្សាកើតមានកាន់តែខ្លាំងឡើង កងកម្លាំងសន្តិសុខនោះក៏បានចូលរួមក្នុងការវាយតប់ដោយហិង្សា។ អ្នកតំណាងសហគមន៍យ៉ាងតិចណាស់ចំនួន ១០ នាក់បានរងរបួស រួមមានស្ត្រីអាយុ ៧២ ឆ្នាំម្នាក់ និងស្ត្រីចំនួន ៣នាក់ផ្សេងទៀត ត្រូវបានបញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យ។ អ្នកឃ្លាំមើលការរំលោភសិទិ្ធមនុស្សម្នាក់បានរងរបួសលើទ្រូង។ អ្នកកាសែតជាច្រើននាក់ ត្រូវបានឆក់ ហើយម៉ាស៊ីនថតរូបរបស់អ្នកកាសែតម្នាក់ ត្រូវបានបំផ្លាញ។
អង្គការដែលមានរាយនាមដូចខាងក្រោម មិនអាចទទួលយកបានឡើយចំពោះការប្រើប្រាស់កម្លាំងហួសកម្រិត និងមិនមានលក្ខណៈចាំបាច់ពីសំណាក់អាជ្ញាធរ ទោះបីជាមានការប្តេជ្ញាចិត្តរួមរវាងថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា ក្នុងការបញ្ឈប់នូវអំពើហិង្សា ឬការប្រើប្រាស់អាវុធគ្រប់ប្រភេទដែលអាចបណ្តាលឲ្យបាត់បង់ជីវិត ឬរងរបួសក៏ដោយ។ ព្រឹត្តិការណ៍ថ្មីៗនេះ បានធ្វើឲ្យកើតមាននូវសំណួរជាច្រើនអំពីឆន្ទៈ ឬក៏សមត្ថភាពរបស់អាជ្ញាធររបស់រាជរដ្ឋាភិបាល និងកងកម្លាំងសន្តិសុខ ក្នុងការគោរព និងការពារនូវសិទិ្ធជាមូលដ្ឋានក្នុងការបញ្ចេញនូវមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដោយអហិង្សា។
ជាថ្មីម្តងទៀត យើងខ្ញុំ សូមអំពាវនាវដល់រាជរដ្ឋាភិបាល សូមមេត្តាប្តេជ្ញាជាសាធារណៈថា នឹងគោរពនូវសិទិ្ធសេរីភាពក្នុងការជួបជុំគ្នាដោយអហិង្សា និងសិទិ្ធដែលពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត ដោយបញ្ជាក់ថាកងកម្លាំងសន្តិសុខទាំងអស់ និងមន្ត្រីរាជរដ្ឋាភិបាលទាំងអស់ ត្រូវតែជួយសម្របសម្រួលឲ្យប្រជាពលរដ្ឋអាចអនុវត្តនូវសិទិ្ធទាំងនោះបាន។ រាជរដ្ឋាភិបាលគួរតែប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការគោរពសិទិ្ធទាំងឡាយនិងដាក់វិធានការណ៍នានាក្នុងការធានានិងដាក់វិធានការណ៍នានាក្នុងការធានានូវការការពារ នៃអ្នកការពារសិទិ្ធមនុស្ស និងអ្នកធ្វើការងារផ្នែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដែលអ្នកទាំងពីរមានតួនាទីស្របច្បាប់នៅក្នុងសង្គម ។ យើងខ្ញុំក៏សូមអំពាវនាវឲ្យមានការស៊ើបអង្កេតដ៏ម៉ត់ចត់ អព្យាក្រិត តម្លាភាព និងទាន់ពេលវេលា ទៅលើការប្រើប្រាស់កម្លាំងដោយខុសច្បាប់។ អ្នកដែលត្រូវបានកំណត់ថាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ ទោះបីជាមានឋានៈបុណ្យសក្តិកម្រិតណាក៏ដោយ គួរតែត្រូវបានយកមកផ្តន្ទាទោសនៅក្នុងតុលាការដែលយុត្តិធម៌។
រដ្ឋាភិបាលបរទេស និងអង្គការសហប្រជាជាតិ គួរតែនិយាយ និងសំដែងនូវភាពមិនពេញចិត្តទៅលើការរំលោភសិទិ្ធក្នុងការជួបជុំគ្នាដោយអហិង្សា និងសិទិ្ធដែលពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត។ ដូចដែលយើងខ្ញុំបានអំពាវនាវពីដំបូង ជាកិច្ចការបន្ទាន់ រដ្ឋាភិបាលបរទេស គួរតែធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយដែលរឹងប៉ឹងក្នុងការអំពាវនាវដល់រាជរដ្ឋាភិបាល និងកងកម្លាំង ឲ្យគោរព ការពារ និងលើកកំពស់សិទិ្ធរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ក្នុងការជួបជុំគ្នាដោយអហិង្សា និងសិទិ្ធដទៃទៀត ទោះបីជាមានទស្សនៈនយោបាយខុសគ្នាក៏ដោយ។ អ្នកទាំងនោះ គួរតែធានាថា អ្នកការពារសិទិ្ធមនុស្ស និងអ្នកកាសែតមួយចំនួន អាចអនុវត្តការងារដ៏សំខាន់របស់ពួកគេ ដោយសុវត្ថិភាព ជៀសពីអំពើហិង្សា ការគម្រាមកំហែង និងការបំភិតបំភ័យ។
ចុះហត្ថលេខាដោយ៖
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ
មជ្ឈមណ្ឌលសិទិ្ធមនុស្សកម្ពុជា
មជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាសម្រាប់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានឯករាជ្យ
សម្ព័ន្ធខ្មែរជំរឿន និងការពារសិទិ្ធមនុស្ស លីកាដូ
អង្គការឃ្លាំមើលការរំលោភសិទិ្ធមនុស្ស
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះគាំទ្រដោយ៖
១. Amnesty International
២. Cambodian Center for Human Rights
៣. Cambodian Center for Independent Media
៤. Cambodian League for the Promotion and Defense of Human Rights (LICADHO)
៥. Human Rights Watch
