សកម្មជនដីធ្លី និងសិទ្ធិកូនបំណុល សហគមន៍ដីធ្លី១៩៧ ខេត្តកោះកុង
ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា មានបំណុលមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុក្នុងមនុស្សម្នាក់ច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុងពិភពលោក ។ កម្ចីហិរញ្ញវត្ថុគិតជាមធ្យម គឺច្រើនជាង៤ដង នៃប្រាក់ចំណូលមធ្យមប្រចាំឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេស ហើយការខ្វះនៃបទប្បញ្ញត្តិគ្រប់គ្រាន់ បានអនុញ្ញាតឱ្យធនាគារ និងគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ រកប្រាក់ចំណេញដោយរំលោភបំពានលើសិទ្ធិរបស់អតិថិជនជាច្រើន ។
អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំនៃការផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីបែបកេងចំណេញ និងប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ បានបង្កើតឱ្យមានវិបត្តិបំណុល និងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ ។ ការគំរាមកំហែង និងការបំភិតបំភ័យ ជាប្រព័ន្ធ គឺត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយ ដោយមន្ត្រីឥណទាន ដើម្បីធ្វើឱ្យអ្នកខ្ចីប្រាក់ខ្មាសគេ ឬភ័យខ្លាច ហើយលក់ដីក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ដោយមិនចាំបាច់ឱ្យគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ និងធនាគារ ត្រូវធ្វើតាមនីតិវិធីច្បាប់ដើម្បីប្រមូលឥណទានមកវិញនោះទេ ។ កម្មសិទ្ធិដីធ្លី គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ដោយសារតែវាជាសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់ពួកគេដូចជា សិទ្ធិមានអាហារបរិភោគគ្រប់គ្រាន់ សិទ្ធិមានលំនៅឋានសមរម្យ សិទ្ធិមានជីវភាពសមរម្យ និងសិទ្ធិច្រើនទៀត ។ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋអ្នកខ្ចីប្រាក់ជាង ១៦ម៉ឺននាក់ បានលក់ដីដើម្បីសងបំណុលមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានន័យថា នៅរៀងរាល់១៦នាទី មានការលក់ដីម្ដង ។
ចង់បានឱ្យធនាគារ និងហិរញ្ញវត្ថុទាំងអស់ ពន្យារពេលឱ្យបានច្រើន ហើយហ្នឹងការប្រាក់គាត់ឱ្យបានទាបបំផុត តាមដែលប្រជាពលរដ្ឋមានលទ្ធភាពបង់ សូមកុំឱ្យធនាគាររឹបអូសផ្ទះ និងទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គាត់
អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ គឺជាសកម្មជន និងតំណាងសហគមន៍ដីធ្លី១៩៧ នៅក្នុងឃុំជីខលើ ខេត្តកោះកុង ។ អ្នកស្រី បានចាប់ផ្ដើមធ្វើជាអ្នកការពារសិទ្ធិដីធ្លី ធ្វើការជាមួយសហគមន៍របស់ខ្លួន ដើម្បីតស៊ូប្រឆាំងនឹងការរំលោភយកដីធ្លីរបស់ពួកគេ ពីសំណាក់ក្រុមហ៊ុនអ្នកមានអំណាចមួយ ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អ្នកស្រីបានពង្រីកភាពសកម្មនិយមរបស់អ្នកស្រី ដើម្បីតស៊ូប្រឆាំងនឹងវិធីសាស្ត្រកេងប្រវ័ញ្ច និងដោយរំលោភបំពាន ពីសំណាក់ធនាគារ និងគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ដែលបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សហគមន៍របស់អ្នកស្រី ។
អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ បានលើកឡើងពីរបៀបដែលការផ្ដល់កម្ចីឥណទានបែបកេងប្រវ័ញ្ច ធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍ធ្លាក់ក្នុងភាពក្រីក្រ ។ ទោះបីជាកង្វះឱកាសការងារ និងលទ្ធភាពបង់សង អ្នកខ្ចីប្រាក់ នៅតែត្រូវបានផ្ដល់កម្ចីឥណទានជាច្រើន ។ ជាក់ស្ដែង មនុស្សជាច្រើន បានជួបបញ្ហាលំបាកក្នុងការសងបំណុលទាំងនោះត្រឡប់ទៅវិញ ។ ករណីនេះហើយដែលនាំឱ្យសមាជិកសហគមន៍អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ ជាច្រើននាក់ បានធ្លាក់ចូលក្នុងអន្ទាក់បំណុល ដែលចុងក្រោយត្រូវបានបាត់បង់ដីរបស់ពួកគេ ឬក៏ត្រូវខ្ចីឥណទានខ្នាតតូចបន្ថែម ដើម្បីជួយទ្រទ្រង់ជីវភាព និងចំណាយលើការអប់រំកូនៗ ។ ជាលទ្ធផល ពួកគេបាត់បង់ដីកាន់តែច្រើន និងមិនអាចមានលទ្ធភាពបង្កបង្កើនផល ឬរកប្រាក់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរស់នៅបាន ។ អ្នកស្រី បានឃើញប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើន ត្រូវបានបង្ខំឱ្យលក់ដី និងឱ្យកូនឈប់រៀន ដើម្បីជួយរកប្រាក់សងបំណុលមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា “កូនខ្ញុំក៏គាត់អត់បានរៀនចប់ដែរ ដោយសារតែគាត់មានបញ្ហាជីវភាព” ។ អ្នកស្រីបន្តថា “ខ្ញុំចង់ឱ្យពួកគាត់មានការយល់ដឹងពីផ្នែកច្បាប់រឿងសិទ្ធិកូនបំណុលឱ្យបានច្រើន” ដោយបន្ថែមថា ផលប៉ះពាល់នៃជំងឺកូវីដ-១៩ បានបង្កើនការលំបាកកាន់តែច្រើនចំពោះកម្មករ-កម្មការិនីរោងចក្រជាច្រើន ដែលមិនបានទទួលប្រាក់ឈ្នួល ។
អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ និងសហគមន៍របស់អ្នកស្រី ស្នើសុំឱ្យម្ចាស់បំណុល ពន្យារពេលការបង់សង ដោយលើកឡើងពីផលលំបាកផ្ទាល់ខ្លួន ដែលអ្នកខ្ចីបានជួបប្រទះ ខណៈដែលមនុស្សជាច្រើនមានជំងឺ និងគ្មានលទ្ធផលបង់សងកម្ចីជាច្រើនដែលផ្ដល់ដោយគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ។ អ្នកស្រី ក៏បានលើកឡើងពីឆន្ទៈរបស់សហគមន៍ ដើម្បីគោរពទៅតាមលក្ខខណ្ឌផ្សេងៗ “ក្នុងនាមជាកូនបំណុល យើងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវភាពស្មោះត្រង់” ។
អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ ផ្ដល់បទសម្ភាសន៍នៅផ្ទះរបស់អ្នកស្រី នៅខេត្តកោះកុង ។
ការបាត់បង់ដី និងកម្ចីឥណទានបែបកេងប្រវ័ញ្ច បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សហគមន៍ជាច្រើននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប៉ុន្តែមានអ្នកតំណាងតិចតួចណាស់ ដែលរឹងមាំដូចអ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ ក្នុងការជួយការពារសិទ្ធិសមាជិកសហគមន៍ ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា “មូលហេតុដែលខ្ញុំចូលរួមធ្វើការការពារសិទ្ធិមនុស្សនេះ ដោយសារខ្ញុំមានបញ្ហារឿងដីធ្លី” ។ បញ្ហានេះ ប៉ះពាល់ដីធ្លីប្រមាណជា ១២០ហិចតា និងជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមហ៊ុនមួយ របស់លោកឧកញ៉ា ហេង ហ៊ុយ ដែលមានមុខជំនួញជាច្រើន ប៉ះពាល់ដល់បញ្ហាដីធ្លី នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។
អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ បាននិយាយថា អ្នកស្រី និងសមាជិកសហគមន៍ ត្រូវបានគំរាមកំហែងថា “ពងមាន់កុំជល់នឹងថ្ម” ហើយនេះបង្ហាញថា ក្រុមហ៊ុន ដែលមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីអាជ្ញាធរ មិនចង់ដោះស្រាយជាមួយពួកគាត់ជាអ្នកតវ៉ានោះទេ ។ អ្នកស្រី បន្ថែមថា “ឃើញគាត់មានអង្គរក្ស ហើយមានគ្រឿងចក្រគ្រប់ប្រភេទដែលគាត់ចុះឈូសឆាយលើទីតាំងដីយើងចឹង យើងមានអារម្មណ៍មួយស្លុត យើងមានអារម្មណ៍ភ័យខ្លាចមែនទែន យើងអត់យល់ដឹងពីច្បាប់ចឹង យើងខ្លាចគាត់” ។
អ្នកស្រី បានឃើញប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើន ត្រូវបានបង្ខំឱ្យលក់ដី និងឱ្យកូនឈប់រៀន ដើម្បីជួយរកប្រាក់សងបំណុលមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ។
អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ ត្រូវបានធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ដោយសារតែភាពសកម្មនិយមរបស់អ្នកស្រី ។ “យើងទៅតស៊ូមតិ មានទទួលរង អាជ្ញាធរ ព្រមទាំងកងសន្តិសុខវាយដំពួកយើង ខ្លះទៀត ធ្វើឱ្យឆ្កួត ខ្លះមានជំងឺរ៉ាំរ៉ៃមកដល់សព្វថ្ងៃ” ។ ទាំងអ្នកស្រី និងស្វាមី បានធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ដោយសារបញ្ហាផ្លូវចិត្ត កើតចេញពីការគំរាមកំហែង និងការបំភិតបំភ័យ ពីសំណាក់អាជ្ញាធរ ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាដីធ្លី ។ អ្នកស្រី លើកឡើងថា សមាជិកសហគមន៍ផ្សេងទៀត នៅតែបន្តរងគ្រោះ ។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩ អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ និងតំណាងសហគមន៍៩នាក់ទៀត ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពី “បទប្ដឹងបរិហារបង្កាច់កេរ្តិ៍” និង”បទញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម” ដោយសារតែការការពារសិទ្ធិដីធ្លីរបស់ពួកគេ ។ សវនាការនៃសំណុំរឿងនេះត្រូវបានធ្វើឡើង កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ ហើយនៅមិនទាន់មានសាលក្រមនៅឡើយ ។ លើសពីនេះទៀត នៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ អ្នកស្រី ត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសពី “បទប្ដឹងបរិហារបង្កាច់កេរ្តិ៍” និង “បទបរិហារកេរ្ដិ៍” ពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្ហោះសារនៅលើហ្វេសប៊ុក កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ ក្រោយពីមានបណ្ដឹងពីលោក ហេង ហ៊ុយ ។ អ្នកស្រី ត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ១ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ ២លានរៀល ដែលត្រូវបានសាលាឧទ្ធរណ៍ព្រះសីហនុបន្ថយទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារត្រឹម ៦ខែ និងពិន័យជាប្រាក់ ១លានរៀល នៅក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ ។ អ្នកស្រី បានប្ដឹងសារទុក្ខការផ្ដន្ទាទោសនេះទៅតុលាការកំពូល ។ អ្នកស្រី បានឆ្លើយតបទៅនឹងបទចោទទាំងនេះថា “បទចោទនេះ ខ្ញុំមិនអាចទទួលយកបានទេ យើងទាំងអស់គ្នាចង់បានឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាលជំរុញទៅតុលាការ ទម្លាក់ការចោទប្រកាន់ដល់តំណាងរងគ្រោះដីធ្លីទាំង៩នាក់ និងសូមឱ្យកាត់ក្ដីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងរងគ្រោះដីធ្លីហ្នឹង ឱ្យមានតម្លាភាព និងកាត់ក្ដីដោយឯករាជ្យ” ។
អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ និងសមាជិកសហគមន៍ផ្សេងទៀត មកពីខេត្តចំនួន៣ តវ៉ានៅក្រៅខុទ្ទកាល័យសម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីទាមទាររកដំណោះស្រាយជម្លោះដីធ្លីដ៏រ៊ាំរ៉ៃរបស់ពួកគេ ។
ទោះជាប្រឈមនឹងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទាំងនេះ អ្នកស្រី ដេត ហ៊ួ នៅតែបន្តភាពសកម្មនិយមទាំងបញ្ហាដីធ្លី និងបញ្ហាបំណុលមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ហើយអ្នកស្រីសង្ឃឹមថា ធនាគារ និងគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ដែលកំពុងផ្ដល់កម្ចីនៅក្នុងសហគមន៍អ្នកស្រី នឹងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវការអនុវត្តរបស់ពួកគេ ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា “ការព្រួយបារម្ភរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំខ្លាចទៅថ្ងៃអនាគត ប្រជាពលរដ្ឋយើងជំពាក់បំណុលកាន់តែខ្លាំងៗ ធ្វើឱ្យបាត់បង់ដីផ្ទះសម្បែង ដែលសល់បន្តិចបន្ដួចហ្នឹង ។ ចង់បានឱ្យធនាគារ និងហិរញ្ញវត្ថុទាំងអស់ ពន្យារពេលឱ្យបានច្រើន ហើយហ្នឹងការប្រាក់គាត់ឱ្យបានទាបបំផុត តាមដែលប្រជាពលរដ្ឋមានលទ្ធភាពបង់ សូមកុំឱ្យធនាគាររឹបអូសផ្ទះ និងទ្រព្យសម្បត្តិរបស់គាត់” ។
ព័ត៌មានបន្ថែមទៀត ពីបញ្ហាមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ៖ អង្គការលីកាដូ បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ចំនួន៤អំពីការរំលោភបំពានក្នុងវិស័យមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុនៅកម្ពុជា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៩មក ។ របាយការណ៍ចុងក្រោយគេ មានចំណងជើងថា “សិទ្ធិទទួលបានការអនុគ្រោះ” ដែលត្រូវបានចេញផ្សាយរួមគ្នាជាមួយអង្គការសមធម៌កម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ២០២១ និងបានសម្ភាសអ្នកខ្ចីប្រាក់ ជាង ១៧០នាក់ នៅក្នុងសហគមន៍ចំនួន ១៤ ។ ឯកសារផ្សេងទៀតលើប្រធានបទនេះ អាចរកបាននៅ ទីនេះ៕