ក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអំពាវនាវស្នើសុំបញ្ឈប់ករណីបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំក្នុងតំបន់អាស៊ាន
ចេញផ្សាយ ថ្ងៃទី៣០ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៤; ក្រុមសង្គមស៊ីវិល
ថ្ងៃនេះ ក្នុងឱកាសនៃទិវាអន្តរជាតិនៃជនរងគ្រោះនៃការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំ យើងខ្ញុំ ជាអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលដែលមានរាយនាមដូចខាងក្រោម សូមអំពាវនាវស្នើសុំដល់ប្រទេស ដែលជាសមាជិកអាស៊ាន (ASEAN) សូមបញ្ឈប់សកម្មភាពដែលបណ្តាលឲ្យមានការបាត់ខ្លួនជនរងគ្រោះដោយបង្ខំ នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
ករណីជាច្រើននៃការបាត់ខ្លួនជនរងគ្រោះដោយបង្ខំបានបន្តកើតឡើងនៅក្នុងតំបន់។ ជនរងគ្រោះ រួមមានអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញផងដែរ។ ការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំនេះបានបន្តកើតមានឡើងទៅលើក្រុមមនុស្សដែលងាយរងគ្រោះដូចជា កុមារផងដែរ។ ករណីថ្មីចំនួន ៣ ករណី ស្តីពីការបាត់ខ្លួនជនរងគ្រោះដោយបង្ខំ ដែលបានកើតឡើងកាលពីឆ្នាំមុន បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ពីគំរូមួយដែលបណ្តាលឲ្យមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង។
នៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី លោក Dedek Khairudin ត្រូវបានចាប់ខ្លួនពីក្នុងផ្ទះរបស់លោកនៅទីក្រុងPangkalan Brandan ខេត្ត Sumatra ខាងជើង កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៣ ដោយមន្រ្តីយោធាប្រដាប់អាវុធក្នុងតំបន់។ យោងទៅតាមក្រុមគ្រួសាររបស់លោក Dedek Khairudin យោធា បាន ចាប់ ឃុំ ខ្លួន លោក ដោយសារ អ្នកទាំង នោះ ជឿ ថា លោក បាន ដឹង ពីទីកន្លែងបុរសម្នាក់ទៀតដែលជាជនសង្ស័យថាបានចាក់យោធាម្នាក់ កំពុងលាក់ខ្លួន។ កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែកញ្ញា ក្រុមគ្រួសាររបស់លោក Dedek Khairudin បានទៅទីស្នាក់ការរបស់នគរបាល និងយោធាក្នុងទីក្រុង Pangkalan Brandan ដើម្បីសាកសួរពីដំណឹងរបស់លោក។ ទាំងនគរបាល និងយោធាបានឆ្លើយថាលោកមិនត្រូវបានគេឃុំខ្លួនក្នុងមន្ទីរឃុំខ្លួនក្នុងទីស្នាក់ការទាំងពីរនេះទេ។
នៅប្រទេសកម្ពុជា ខឹម សាផាត មានអាយុ ១៦ឆ្នាំ បានបាត់ខ្លួនចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៤ នៅពេលដែលកងកម្លាំងសន្តិសុខកម្ពុជាបានបើកការបាញ់ប្រហារទៅលើបាតុករដែលជាកម្មកររោងចក្រនៅជិតសួនឧស្សាហកម្ម កាណាឌីយ៉ា ដែលស្ថិតនៅភាគនារតី នៃទីក្រុងភ្នំពេញ។ យ៉ាងតិចណាស់មានកម្មករចំនួន ០៤ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ និង ២៥នាក់ ទៀតត្រូវបានរងរបួសដោយសារគ្រាប់កាំភ្លើង ក្នុងអំឡុងពេលបង្រ្កាប។ ខឹម សាផាត ត្រូវបានគេឃើញជាលើកចុងក្រោយនៅព្រឹកថ្ងៃទី ៣ ខែមករា ខណៈពេលដែលលោកបានដួលនៅលើដី ផ្លូវវេងស្រេង ដែលស្ថិតនៅក្បែរសួនឧស្សាហកម្ម កាណាឌីយ៉ា។ ទ្រូងរបស់លោកបានហូរឈាម ដែលអាចបណ្តាលមកពីរបួសដោយសារគ្រាប់កាំភ្លើង។
នៅប្រទេសថៃ អ្នកដឹកនាំសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច Karen និងជាអ្នកការពារសិទ្ធិបរិស្ថាន លោក Porlagee Rakchongcharoen ហៅ Billy បានបាត់ខ្លួននៅក្នុងស្រុក Kaengkrachan ខេត្ត Petchaburi ក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ ២០១៤។ លោក Billy បានបង្កើតយុទ្ធនាការឥតឈប់ឈរដើម្បីលើកកម្ពស់ និងការពារសិទ្ធិរបស់អ្នកភូមិ Karen ប្រហែលជា ៥០០នាក់ ដែលរស់នៅក្នុងឧទ្យានជាតិ Kaengkrachan។ លោកត្រូវបានគេឃើញជាលើចុងក្រោយនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៤ នៅពេលដែលអាជ្ញាធររបស់ឧទ្យានជាតិ Kaengkrachan បានឃុំខ្លួនលោក ខណៈពេលដែលលោកកំពុងធ្វើដំណើរនៅក្នុងស្រុក Kaengkrachan។ អាជ្ញាធរឧទ្យានបាននិយាយថា អាជ្ញាធរបានឃាត់ខ្លួនលោកតែមួយរយៈខ្លី ប៉ុន្តែក្រោយមកលោកត្រូវបានដោះលែងនៅថ្ងៃដដែលនោះ។
ក្នុងករណីទាំងបីនេះ មាន ភស្តុតាងបានបង្ហាញពីការចូលរួមដោយផ្ទាល់ ការសមគំនិតគ្នា ឬការចូលរួមសហការគ្នាពីអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលក្នុងសកម្មភាពបាត់ខ្លួនទាំងអស់នេះ។ អាជ្ញាធរបានបដិសេធការដឹងឭពីជោគវាសនា ឬទីកន្លែងដែលជនរងគ្រោះកំពុងស្នាក់នៅ ហើយមិនបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតប្រកបដោយភាពហ្មត់ចត់ ជឿជាក់ និងឯករាជ្យទៅលើករណីនៃការបាត់ខ្លួនទាំងនេះទេ ហើយអាជ្ញាធរក៏មិនបានចាប់ខ្លួនជនល្មើសឲ្យទទួលខុសត្រូវផងដែរ។ករណីនៃការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំទាំងអស់នេះ មិនមែនជាករណីឧប្បតិ្តហេតុដាច់ដោយឡែកនោះទេ។ ក្នុងតំបន់អាស៊ាននៅតែកើតមានបញ្ហាដោយសារករណីបាត់ខ្លួនជនរងគ្រោះដោយបង្ខំទាំងនេះ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលបរាជ័យព្រមៗគ្នា ក្នុងការការដោះស្រាយបញ្ហាទាំងអស់នេះ។ ក្នុងរយៈពេល ១០ ឆ្នាំកន្លងមកនេះករណីសំខាន់ៗនៃការបាត់ខ្លួនជនរងគ្រោះដោយបង្ខំ បានទាក់ទាញការយកចិត្តទុកដាក់ពីសំណាក់ មជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិ រួមមាន៖
- លោក Sombath Somphone គឺជាអ្នកដឹកនាំសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ជាតិឡាវ។ គាត់មានការជំរុញ ឥតឈប់ឈរដើម្បីទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពសម្រាប់សង្គមស៊ីវិល និងសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រដែលរស់នៅតំបន់ដាច់ស្រយ៉ាល និងយុវជនដើម្បីបញ្ចេញមតិក្នុងការអភិវឌ្ឍសង្គម និងអភិបាលកិច្ច។ លោក Sombath ត្រូវបានគេឃើញជាលើកចុងក្រោយនៅល្ងាចថ្ងៃទី ១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១២ ក្នុងរដ្ឋធានី Vientiane ប្រទេសឡាវ។ ម៉ាស៊ីនថតវីដេអូសុវត្ថិភាព (CCTV) បានបង្ហាញថានគរបាល បានបញ្ឈប់រថយន្តរបស់លោក Sombath នៅប៉ុស្តិ៍នគរបាល ។ ប៉ុន្មាននាទីក្រោយមក បន្ទាប់ពីបានបញ្ឈប់រថយន្ត ជនមិនស្គាល់មុខម្នាក់បានបង្ខំលោកឲ្យចូលទៅក្នុងរថយន្តមួយផ្សេងទៀត ហើយបើកចាកចេញទៅ។តាមការវិភាគព័ត៌មានវីដេអូពីម៉ាស៊ីនថតវីដេអូសុវត្ថិភាពបានបង្ហាញថាលោក Sombath ត្រូវបានគេបញ្ជូនចេញទៅដោយ មានវត្តមានរបស់មន្រ្តីនគរបាល។ ទោះបីជាមានការសន្យាពីរដ្ឋាភិបាលប្រទេសឡាវក្នុងការស៊ើបអង្កេតដោយ “ហ្មត់ចត់ និងតឹងរ៉ឹង” លើការបាត់ខ្លួនរបស់លោក Sombath ក៏ដោយក៏ការស៊ើបអង្កេតរបស់អាជ្ញាធរនៅតែមិន ទាន់គ្រប់គ្រាន់ និងគ្មានលទ្ធផល។
- អ្នកស្រី Sumlut Roi Ja ជាស្រ្តីជនជាតិដើមភាគតិច Kachin ម្នាក់មកពីទីក្រុង Momauk ក្នុងរដ្ឋ Kachin ប្រទេសភូមា។ យោធាប្រដាប់អាវុធប្រទេសភូមាបានចាប់ អ្នកស្រីដោយបង្ខំ និងបញ្ជូនអ្នកស្រីទៅប៉ុស្តិ៍យោធានៅថ្ងៃទី ២៨ ខែតុលាឆ្នាំ ២០១១ ជាមួយនឹងស្វាមី និងឪពុកក្មេករបស់ អ្នកស្រី។ យោធាបានសង្ស័យថា អ្នកទាំងបីមានជាប់ពាក់ព័ន្ធ ជាមួយនឹងកងទ័ពផ្តាច់ខ្លួន Kachin ដែលជាក្រុមយោធាជន ជាតិដើមភាគតិចប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។ សមាជិកក្រុមគ្រួសារ របស់អ្នកស្រី Sumlut Roi Ja បានដាក់ញត្តិជាច្រើន ស្នើសុំ ឲ្យអាជ្ញាធរបង្ហាញពីជោគវាសនារបស់អ្នកស្រី និងទីកន្លែង ដែលអ្នកស្រីកំពុងស្នាក់នៅ។ ប៉ុន្តែទាំងអាជ្ញាធរយោធា និង អាជ្ញាធរស៊ីវិលបានបដិសេធព្រមគ្នា ក្នុងការស៊ើបអង្កេត ការបាត់ខ្លួនរបស់អ្នកស្រី Sumlut Roi Ja ហើយគ្រាន់តែ ចោទប្រកាន់យោធាដែលបានចាប់ខ្លួនអ្នកស្រី។ មន្រ្តីយោធាភូមាធ្លាប់បានបដិសេធក្នុងការឃុំខ្លួនអ្នកស្រី។
- លោក Jonas Burgos គឺជាកសិករជនជាតិហ្វីលីពីនម្នាក់ និងជាសកម្មជនជួរមុខម្នាក់ក្នុងសម្ព័ន្ធកសិករមួយក្នុងខេត្ត Bulacan ប្រទេសហ្វីលីពីន។ លោកត្រូវបានជនមិនស្គាល់ មុខចំនួន ៥នាក់ ចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី ២៨ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០០៧ នៅភោជនីយដ្ឋានមួយក្នុងផ្សារទំនើបមួយនៃក្រុង Quezon City ខេត្ត Metro Manila ខណៈពេលដែលលោក កំពុងតែបរិភោគអាហារតែម្នាក់ឯង។ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមិនា ឆ្នាំ ២០១៣ សាលាឧទ្ធរណ៍បានសម្រេចថា ការចាប់ខ្លួនលោក Jonas Burgos គឺជាករណីបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំ។ នៅថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០១៣ តុលាការកំពូលបានបញ្ជាឲ្យមេបញ្ជាការ ផ្នែកបុគ្គលិក យោធាហ្វីលីពីន បង្ហាញពីទីកន្លែងដែលយោធា ជឿជាក់ថា មានជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងករណីបាត់ខ្លួនរបស់ លោក Jonas Burgos។ ប៉ុន្តែយោធាហ្វីលីពីនមិនបានធ្វើ តាមការបញ្ជារបស់តុលាការកំពូលនោះទេ ហើយមិនមាន នរណាម្នាក់ត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះការបាត់ខ្លួននេះឡើយ។
- លោក Somchai Neelapaijit ជាមេធាវីការពារសិទ្ធិមនុស្ស ម្នាក់ដែលបានការពារជនរងគ្រោះក្នុងករណីការធ្វើទារុណកម្ម ក្នុងខេត្តវឹកវរមួយចំនួន នៅភាគខាងត្បូងប្រទេសថៃ។ ថ្ងៃទី១២ ខែមិនា ឆ្នាំ ២០០៤ លោក Somchai ត្រូវបានគេហៅឲ្យឈប់ នៅលើចិញ្ចើមផ្លូវទីក្រុងបាងកក ហើយត្រូវបានបុរសមួយក្រុម ទាញលោកចេញពីរថយន្តរបស់លោក។ នៅថ្ងៃទី ១២ ខែមករា ឆ្នាំ ២០០៦ តុលាការព្រហ្មទណ្ឌក្រុងបាងកក បានផ្តន្ទាទោស មន្រ្តីនគរបាលមួយរូប និងដាក់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារចំនួន ៣ ឆ្នាំ ពីបទចូលរួមសកម្មភាពប្លន់លោក Somchai និងបង្ខំរុញ ច្រានលោកឲ្យចូលរថយន្តមួយផ្សេងទៀត។ តុលាការសម្រេច ឲ្យដោះលែងមន្ត្រីនគរបាលនោះជាបណ្តោះអាសន្នរង់ចាំសវនាការឧទ្ធរណ៍។ មន្រ្តីនគរបាល ៤ នាក់ផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបាន ចោទប្រកាន់ពីបទល្មើសដូចគ្នានោះក៏ត្រូវបានដោះលែង។ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៨ មានការរាយការណ៍ថា មន្រ្តីនគរបាលដែលត្រូវបានផ្តន្ទាទោសរូបនោះ បានបាត់ខ្លួន ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍បាក់ដី។ មកដល់ថ្ងៃនេះ នៅតែមិនទាន់ដឹងអំពី ទីកន្លែងដែលមន្ត្រីនគរបាលនោះកំពុងរស់នៅនោះទេ។ នៅថ្ងៃទី ១១ ខែមិនា ឆ្នាំ ២០១១ សាលាឧទ្ធរណ៍បានលើក ចោលការផ្តន្ទាទោសលើមន្រ្តីនគរបាលនោះ ហើយរក្សា ការសម្រេចសេចក្តីដោះលែងអ្នកទាំង ៤នាក់ផ្សេងទៀត។
ស្ថាប័នអង្គការរបស់យើង អំពាវនាវស្នើសុំប្រទេសដែលជា សមាជិកអាស៊ាន សូមបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួន ក្នុងការស៊ើបអង្កេតករណីទាំងនេះ និងករណីនៃការបាត់ខ្លួន ជនរងគ្រោះដោយបង្ខំទាំងអស់ផ្សេងទៀត ដែលមិនទាន់បាន ដោះស្រាយ ផ្តន្ទាទោសជនល្មើស និងផ្តល់សំណងជូនជនរងគ្រោះ និងក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកទាំងនោះ។
យើងក៏ជំរុញផងដែរ ដល់ប្រទេសដែលជាសមាជិកអាស៊ាន សូមផ្តល់សច្ចាប័នចំពោះអនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីអំពីការការពារមនុស្សគ្រប់រូបពីការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំ (ICPPED) ហើយបញ្ចូលបទបញ្ញត្តិរបស់អនុសញ្ញានេះចូលក្នុងច្បាប់ជាតិ ជាកត្តាចម្បង។ ប្រទេសចំនួន ៩ ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង ១០ ដែលជាសមាជិកអាស៊ាន មិនមែនជាភាគីនៃអនុសញ្ញា អន្តរជាតិស្តីអំពីការការពារមនុស្សគ្រប់រូបពីការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំ (ICPPED) នោះទេ។ មានតែប្រទេសកម្ពុជាតែមួយគត់ដែល បានផ្តល់សច្ចាប័នចំពោះអនុសញ្ញានេះ។ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ឡាវ និងប្រទេសថៃ បានចុះហត្ថលេខា ប៉ុន្តែមិនទាន់បានផ្តល់ សច្ចាប័នចំពោះអនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីអំពីការការពារមនុស្សគ្រប់រូបពីការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំ (ICPPED) ឡើយទេ។
ស្របតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍កាលពីថ្ងៃទី ២៤ ខែមិនា ឆ្នាំ ២០១៤ ស្តីពីសន្និសីទអង្គការសង្គមស៊ីវិលអាស៊ាន/វេទិកា ពលរដ្ឋអាស៊ាន (ACSC/APF) ឆ្នាំ ២០១៤ យើងបានជុំរុញ ដល់រដ្ឋាភិបាលអាស៊ាន សូមធ្វើវិសោធនកម្មអនុស្សរណៈ យោគយល់គ្នានៃគណៈកម្មការអន្តររដ្ឋាភិបាលអាស៊ានស្តីពី សិទ្ធិមនុស្ស (AICHR) ដើម្បីធានាថាអង្គការនោះអាចដោះ ស្រាយបញ្ហាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព រួមបញ្ចូលទាំងការបាត់ខ្លួនជនរងគ្រោះដោយបង្ខំផងដែរ។ វិសោធនកម្មសំខាន់ៗត្រូវរួមមាន៖ ១)បង្កើតការត្រួតពិនិត្យការអនុវត្តសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋដែលជាសមាជិកអាស៊ាន
២) អនុញ្ញាតឲ្យគណៈកម្មការអន្តររដ្ឋាភិបាល អាស៊ានស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សអាចធ្វើទស្សន:កិច្ចតាមប្រទេស ហើយ
៣) អនុញ្ញាតឲ្យគណៈកម្មការអន្តររដ្ឋាភិបាលអាស៊ាន ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សទទួលស៊ើបអង្កេត និងដោះស្រាយពាក្យ បណ្តឹងពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនានា។
ហត្ថលេខី៖
1. Alternative ASEAN Network on Burma (ALTSEAN-Burma)
2. ASEAN Parliamentarians for Human Rights (APHR)
3. Asian Federation Against involuntary Disappearances (AFAD)
4. Asian Forum for Human Rights and Development (FORUM-ASIA)
5. Asia Pacific Forum on Women Law and Development (APWLD)
6. Association of Human Rights Defenders and Promoters (HRDP)
7. Burma Campaign UK
8. Cambodian Center for Human Rights (CCHR)
9. Cambodia Human Rights Action Committee (CHRAC)
10. Cambodian Human Rights and Development Association (ADHOC)
11. Cambodian League for the Promotion and Defense of Human Rights (LICADHO)
12. Christian Solidarity Worldwide
13. Commission for the Disappeared and Victims of Violence (KontraS)
14. Committee for Free and Fair Elections in Cambodia (COMFREL)
15. Cross Cultural Foundation
16. Dignity International
17. Equality Myanmar
18. FIDH (International Federation for Human Rights)
19. Focus on the Global South
20. Forum for Democracy in Burma
21. Free Burma Campaign (South Africa) (FBC(SA))
22. Front Line Defenders
23. HRWG Indonesia
24. Justice for Peace Foundation
25. Justice For Women
26. Lao Movement for Human Rights
27. Malaysians Against Death Penalty & Torture (MADPET)
28. Pax Romana ICMICA
29. Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA)
30. Protection International
31. Sarawak Dayak Iban Association
32. Society for Threatened Peoples
33. Suara Rakyat Malaysia (SUARAM)
34. Union for Civil Liberties
35. US Campaign for Burma
36. Vietnam Committee on Human Rights
37. Women Peace Network Arakan
38. Worker Hub for Change (WH4C)
39. Yangon School of Political Science
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះគាំទ្រដោយ៖
១. Alternative ASEAN Network on Burma (ALTSEAN-Burma)
២. ASEAN Parliamentarians for Human Rights (APHR)
៣. Asian Federation Against involuntary Disappearances (AFAD)
៤. Asian Forum for Human Rights and Development (FORUM-ASIA)
៥. Asia Pacific Forum on Women Law and Development (APWLD)
៦. Association of Human Rights Defenders and Promoters (HRDP)
៧. Burma Campaign UK
៨. Cambodian Center for Human Rights (CCHR)
៩. Cambodia Human Rights Action Committee (CHRAC)
១០. Cambodian Human Rights and Development Association (ADHOC)
១១. Cambodian League for the Promotion and Defense of Human Rights (LICADHO)
១២. Christian Solidarity Worldwide
១៣. Commission for the Disappeared and Victims of Violence (KontraS)
១៤. Committee for Free and Fair Elections in Cambodia (COMFREL)
១៥. Cross Cultural Foundation
១៦. Dignity International
១៧. Equality Myanmar
១៨. FIDH (International Federation for Human Rights)
១៩. Focus on the Global South
២០. Forum for Democracy in Burma
២១. Free Burma Campaign (South Africa) (FBC(SA))
២២. Front Line Defenders
២៣. HRWG Indonesia
២៤. Justice for Peace Foundation
២៥. Justice For Women
២៦. Lao Movement for Human Rights
២៧. Malaysians Against Death Penalty & Torture (MADPET)
២៨. Pax Romana ICMICA
២៩. Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA)
៣០. Protection International
៣១. Sarawak Dayak Iban Association
៣២. Society for Threatened Peoples
៣៣. Suara Rakyat Malaysia (SUARAM)
៣៤. Union for Civil Liberties
៣៥. US Campaign for Burma
៣៦. Vietnam Committee on Human Rights
៣៧. Women Peace Network Arakan
៣៨. Worker Hub for Change (WH4C)
៣៩. Yangon School of Political Science
PDF៖ ទាញយកសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាភាសាអង់គ្លេស - ទាញយកសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាភាសាខ្មែរ
MP3៖ ស្តាប់សំឡេងជាភាសាខ្មែរ
- ចំណងជើង & មូលបទ
- តុលាការ និងនីតិរដ្ឋ អំពើហិង្សាវ៉េង ស្រេង
